Quản lý hàng tồn kho như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất luôn là bài toán khó mà mỗi doanh nghiệp phải tự tìm câu trả lời cho riêng mình, bởi đây là một quy trình quan trọng – là một trong những yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động kinh doanh. Thấu hiểu nỗi lo âu đó, SimERP xin chia sẻ những điều doanh nghiệp cần biết về quản lý hàng tồn kho, tầm quan trọng và đề xuất những giải pháp hữu hiệu mà doanh nghiệp có thể cân nhắc qua bài viết dưới đây.
Mục lục
Hàng tồn kho là một bộ phận trong tài sản ngắn hạn, là những mặt hàng mà doanh nghiệp giữ lại để bán sau cùng, chiếm tỷ trọng lớn và có vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Hiện nay, hàng tồn kho có thể được phân thành 4 loại sau:
Tùy vào tính chất hoạt động kinh doanh mà 4 loại hàng tồn kho trên có thể được duy trì khác nhau từ công ty này đến công ty khác. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất mà mỗi doanh nghiệp đều quan tâm chính là làm cách nào để quản lý hàng tồn kho hiệu quả?
Quản lý bán hàng là hoạt động quản trị của một các nhân, một nhóm hay tổ chức thuộc lĩnh vực bán hàng, liên quan đến các hoạt động phân phối sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp trên cơ sở chiến lược kinh doanh đến những kênh phân phối mục tiêu nhằm đạt được mục đích hoạt động kinh doanh đã đề ra.
Là một hoạt động quan trọng trong quy trình quản lý bán hàng, quản lý hàng tồn kho là quản lý quy trình đặt hàng, lưu trữ và sử dụng hàng tồn kho của công ty. Điều này bao gồm việc quản lý, giám sát hoạt động lưu chuyển hàng hóa từ nhà sản xuất đến kho và từ các cơ sở đến các điểm bán.
Với những doanh nghiệp có quy mô lớn cùng quy trình sản xuất, chuỗi cung ứng phức tạp, việc giám sát và giải quyết những rủi ro về cân bằng hàng hóa (thiếu hụt và dư thừa) là một bài toán khó. Doanh nghiệp cần đưa ra những câu trả lời chính xác về:
Quản lý hàng tồn kho là một quy trình gồm nhiều công đoạn phức tạp với việc giám sát và xử lý số lượng hàng hóa lớn. Việc có giải pháp quản lý phù hợp và một quy trình hoạt động hiệu quả rất quan trọng vì sẽ đem lại cho doanh nghiệp những lợi ích sau:
Quản lý hàng tồn kho đúng cách giúp bạn biết được lượng hàng tồn kho mà công ty hiện có, cách thức lượng hàng di chuyển để từ đó dự đoán số lượng hàng tồn kho hợp lý, tránh trình trạng thiếu hay dư hàng. Ngoài ra, đối với những giai đoạn biến động nguyên vật liệu (ví dụ như theo mùa, biến động kinh tế,…), việc quản lý kho hiệu quả giúp bạn có giải pháp phòng ngừa dự trữ và xử lý phù hợp, kịp thời.
Việc quản lý thường xuyên giúp bạn nắm rõ tình hình kho hàng của công ty từng giờ, từng ngày, giúp kiểm soát, điều chỉnh để hạn chế số lượng sản phẩm bị hỏng hóc, hao mòn, quá hạn sử dụng cần tiêu hủy. Từ đó, doanh nghiệp có thể tiết kiệm tốt hơn những khoản chi phí về nguyên, vật liệu. Để làm được điều này, bạn cần quy trình thống kê hàng tồn kho chặt chẽ và dự trù, kiểm soát ngân sách sát sao để tránh những lãng phí không đáng có.
Chi phí lưu kho phụ thuộc vào số lượng, kích thước hàng hóa mà công ty lưu trữ cùng những trang thiết bị và những khoản phí đi kèm liên quan cần thiết cho việc lưu trữ hàng hóa này.
Hàng hóa càng nhiều, càng cồng kềnh gây tốn không gian và sử dụng nhiều trang thiết bị lưu kho với những khoản phí khác như điện, nước, nhân công sẽ khiến phí lưu kho của bạn tăng cao và ngược lại. Do đó, đây là khoản phí luôn biến đổi tùy vào đặc tính sản phẩm, tình hình kinh tế biến động,…
Việc phát hiện sớm những hàng hóa tốn nhiều không gian lưu trữ và nguồn lực sớm giúp bạn có những giải pháp tối ưu trong việc điều chỉnh, vận chuyển kịp thời giúp giảm chi phí lưu kho ở mức hợp lý.
Việc có kế hoạch mua hàng cụ thể và hợp lý vô cùng quan trọng. Nhất là đối với những ngành liên quan đến dịch vụ ăn uống, bán đồ ăn nhanh,… khi giá trị sử dụng của nguyên vật liệu là có hạn, việc kiểm soát lượng hàng đầu vào và dự trữ hàng phù hợp giúp giảm thiểu những khoản lãng phí.
Ngoài ra, hàng tồn kho nhiều với vốn không sinh lời là điều không doanh nghiệp nào mong muốn. Vì thế, việc nghiên cứu thị trường, hành vi, nhu cầu của khách hàng rất quan trọng để xác định loại sản phẩm nào cần mua, cần dự trữ thích hợp.
Thiết kế hệ thống quản lý hàng tồn kho hiệu quả giúp bạn giám sát hàng tồn kho một cách thường xuyên,chính xác, tiết kiệm thời gian, từ đó kịp thời phát hiện những sai sót trong tính toán, kiểm kê và có những giải pháp giải quyết phù hợp.
Việc quản lý hàng tồn kho thường xuyên giúp bạn biết được đâu là những mặt hàng đang bán chạy để có kế hoạch nhập thêm kịp thời. Đối với những mặt hàng đang ế và còn tồn đọng nhiều trong kho nhiều, bạn có thể kịp thời đưa ra những chính sách giảm giá, khuyến mãi hợp lý.
Ngoài ra, việc nắm bắt được nhu cầu của khách hàng, từ đó dự đoán được lượng hàng cần thiết để cung ứng, dự trữ và duy trì cho hoạt động sản xuất, kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro thiếu hụt hàng vào những thời điểm quan trọng trong năm hay khi có sự những thay đổi trong nhu cầu và hành vi người tiêu dùng. Điều này giúp tối ưu hóa doanh thu và lợi nhuận được tốt hơn.
Vốn lưu động là khái niệm dùng để chỉ tài sản lưu động ngắn hạn của doanh nghiệp, bao gồm nguyên liệu, sản phẩm dở dang, tồn kho hay dự trữ thành phẩm, tài khoản cần thu và tiền mặt trừ những khoản nợ lưu động của doanh nghiệp. Thiếu vốn lưu động, hoạt động kinh doanh sẽ ngưng trệ vì thiếu ngân sách để tiếp tục hoạt động kinh doanh.
Quản lý hàng tồn kho là một trong những hoạt động quan trọng trong quản lý vốn lưu động, bao gồm 2 hoạt động quan trọng như sau:
>>>> Xem thêm: Quy trình xuất nhập kho thành phẩm, hàng hóa, nguyên vật liệu
Làm thế nào để quản lý hàng tồn kho hiệu quả, tránh gây thất thoát mà còn mang lại lợi ích luôn là bài toán khó mà mỗi doanh nghiệp cần đưa ra câu trả lời cho riêng mình. Để làm được điều này, bạn cần kế toán hàng tồn kho, nắm rõ số lượng, giá trị, thời gian tồn kho để lập báo cáo kế toán hàng tồn kho, cuối cùng đưa ra những giải pháp khắc phục.
Doanh nghiệp có thể lựa chọn 1 trong 2 phương pháp quản lý hàng tồn kho là kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ.
Đúng như tên gọi của nó, phương pháp kê khai thường xuyên là việc bạn theo dõi và phản ánh thường xuyên, liên tục, có hệ thống tình hình xuất, nhập, tồn vật tư, hàng hóa trên sổ kế toán.
Đây là phương pháp có tính linh hoạt cao. Khi lựa chọn áp dụng phương pháp này, các tài khoản kế toán hàng tồn kho sẽ được dùng để phản ánh số hiện có, tình hình biến động, tăng giảm của vật tư và hàng hóa. Điều này cho phép giá trị hàng tồn kho trên sổ kế toán được xác định ở bất kỳ thời điểm nào trong kỳ kế toán.
Chính vì đặc điểm trên, phương pháp này thường được áp dụng cho các doanh nghiệp có giá trị hàng tồn kho lớn, sử dụng thường xuyên như máy móc, thiết bị, hàng kỹ thuật công nghệ chất lượng cao,…
Trị giá hàng xuất kho trong kỳ = Số lượng xuất kho trong kỳ * Đơn giá xuất kho
Vào cuối kỳ kế toán sẽ tiến hành căn cứ vào số liệu kiểm kê thực tế hàng tồn kho, sau đó so sánh và đối chiếu với số liệu hàng tồn kho trên sổ kế toán. Về nguyên tắc, 2 số liệu này phải luôn phù hợp với nhau, nếu có sự chênh lệch phải xác định rõ nguyên nhân và có giải pháp xử lý kịp thời để tránh sự thất thoát không mong muốn.
Phương pháp kê khai thường xuyên có ưu và nhược điểm như sau:
Đây là phương pháp hạch toán căn cứ vào kết quả kiểm kê thực tế để phản ánh giá trị tồn kho cuối kỳ của vật tư, hàng hóa trên sổ kế toán tổng hợp, từ đó tính giá trị hàng hóa đã xuất trong kỳ. Hay nói cách khác, phương pháp này chỉ có vai trò phản ánh lên giá trị hàng tồn kho tại thời điểm đầu kỳ và cuối kỳ của kỳ kế toán.
Khi áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, mọi biến động của vật tư, hàng hóa nhập kho/xuất kho không được theo dõi, phản ánh trên các tài khoản kế toán hàng tồn kho, mà giá trị hàng mua và nhập kho trong kỳ được theo theo dõi, phản ánh trên tài khoản 611 (Mua hàng) và được xác định dựa trên các công thức cụ thể.
Đây là phương pháp thường được áp dụng với nhiều các doanh nghiệp kinh doanh đa dạng, nhiều chủng loại vật tư, các hàng hóa với mẫu mã có quy cách khác nhau, những mặt hàng có giá trị thấp hoặc được sản xuất thường xuyên.
Trị giá hàng xuất kho trong kỳ = Trị giá hàng tồn kho đầu kỳ + Tổng trị giá hàng nhập kho trong kỳ – Trị giá hàng tồn kho cuối kỳ
Phương pháp kiểm kê định kỳ có ưu và nhược điểm như sau:
>>>> Xem thêm: Vai trò, Sơ đồ và Kỹ năng quản lý kho hàng cần thiết nhất
Kỹ thuật phân tích ABC hay ABC analysis là phương pháp phân loại sản phẩm, nguyên vật liệu trong quản lý hàng tồn kho thành 3 nhóm căn cứ vào mối quan hệ giữa số lượng và giá trị của chúng như sau:
Mô hình ABC analysis có ưu điểm sau:
Economic Order Quantity viết tắt là EOQ, là mô hình mang tính chất định lượng dùng để xác định mức tồn kho tối ưu – tiết kiệm chi phí nhất nhưng vẫn đáp ứng được nhu cầu bán hàng của doanh nghiệp. Điều này được thực hiện dựa trên 2 loại chi phí tồn tại trong doanh nghiệp: chi phí dùng để mua hàng và chi phí để dự trữ hàng tồn kho.
Trong trường hợp chi phí nguyên vật liệu/hàng hóa tăng lên thì chi phí mua hàng sẽ giảm xuống, chi phí để dự trữ hàng tồn kho tăng lên. Hay ta kết luận rằng 2 loại chi phí trên có giá trị tương quan tỷ lệ nghịch với nhau. Và mục đích của mô hình EOQ chính là đưa ra những tính toán sao cho tổng của 2 chi phí này thấp nhất ở mức có thể.
Công thức tính của mô hình EOQ:
Trong đó:
Ưu điểm của mô hình EOQ là giúp tối hóa chi phí đặt hàng và lưu kho. Tuy đây được xem là mô hình đơn giản và được sử dụng thông dụng nhất hiện nay nhưng cũng có những mặt hạn chế nhất định như sau:
Production Order Quantity Model viết tắt là POQ là mô hình dự trữ được ứng dụng khi lượng hàng được đưa đến liên tục hoặc khi sản phẩm vừa được tiến hành sản xuất, sử dụng hoặc bán ra.
Mô hình POQ khác với mô hình EOQ trong việc đẩy mạnh tăng cường tính thực tế bằng cách nới lỏng các giả thiết. Trong đó, điểm khác biệt đó là giả thiết hàng được đưa đến liên tục, nhiều lần và nhu cầu sử dụng hàng ngày phải nhỏ hơn mức cung ứng để tránh tình trạng thiếu hụt.
Mô hình POQ thích hợp cho các công ty thương mại, các doanh nghiệp tự sản xuất vật tư, hoặc vừa sản xuất vừa bán. Mô hình này có công thức như sau:
Trong đó, các ký hiệu đều giống mới mô hình EOQ và P là khả năng cung ứng hàng ngày (điều kiện là d < P).
Mô hình QDM (Quantity Discount Model) là mô hình dự trữ có tính đến sự thay đổi của giá cả phụ thuộc vào khối lượng hàng trong mỗi lần đặt hàng. Mô hình được áp dụng khi có tình huống nhà cung cấp triển khai chính sách giảm giá khi mua hàng số lượng lớn, được gọi là bán hàng khấu trừ theo lượng mua. Tuy nhiên, điều này sẽ làm lượng dự trữ và chi phí lưu kho tăng lên, chi phí đặt hàng giảm đi. Do đó, mục tiêu khi sử dụng mô hình này là chọn mức đặt hàng sao cho tổng chi phí về hàng dự trữ hàng năm là bé nhất.
Các bước thực hiện tính toán trong mô hình QDM được thực hiện như sau:
Bước 1: Xác định mức sản lượng tối ưu ở từng mức khấu trừ qua công thức sau:
Trong đó:
Bước 2: Điều chỉnh sản lượng thích hợp ở mỗi mức khấu trừ sao cho đạt đủ điều kiện số lượng để hưởng khấu trừ nhưng không quá lớn vượt mức tối đa
Bước 3: Từ sản lượng đã tìm ở bước 1, tính tổng chi phí theo mức sản lượng đã điều chỉnh
Bước 4: Chọn Q* có tổng chi phí hàng dự trữ thấp nhất đã xác định ở bước 3
Quy trình quản lý hàng tồn kho bắt đầu từ thời điểm nguyên vật liệu, vật tư được vận chuyển từ kho nhà cung cấp đến kho dự trữ của doanh nghiệp cho đến thời điểm thành phẩm được xuất ra khỏi kho thành phẩm.
Một quy trình quản lý hàng tồn kho bao gồm nhiều công đoạn phức tạp, sẽ gây khó khăn nếu doanh nghiệp không có sự kiểm soát, giải quyết vấn đề một cách đúng đắn. Vì vậy, việc xây dựng một quy trình hợp lý ngay từ lúc đầu sẽ giúp doanh nghiệp có những bước thực hiện và triển khai một cách trơn tru, hiệu quả hơn. Quy trình này bao gồm:
Để các công đoạn trong quy trình được thực hiện liền mạch, thống nhất, người quản lý cần kinh nghiệm làm việc lâu năm, đầu óc linh hoạt, khéo léo trong việc nắm rõ quy trình, điều phối nhân viên làm việc, dự đoán, phát hiện và giải quyết những sai sót phát sinh kịp thời. Ngoài ra, quy trình quản lý hàng tồn kho cần được đảm bảo thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ bởi toàn bộ công nhân viên thông qua những quy tắc làm việc và công tác quản lý nhân viên.
>>>> Xem thêm: Cách quản lý kho bằng Excel tuy Đơn giản nhưng có còn Phù hợp?
Kiểm kê hàng hóa là một công việc nên được thực hiện một cách thường xuyên (ít nhất 6 tháng/lần) và cần đảm bảo tuân thủ đúng hướng dẫn kiểm kê cụ thể đã được quy định và phê duyệt từ trước. Hoạt động này giúp xác định số lượng hàng tồn kho theo từng thời điểm có trùng khớp với số liệu được ghi chép hay không. Từ đó, doanh nghiệp có thể phát hiện những sai sót và sửa chữa kịp thời, tránh gây thất thoát hàng hóa.
Ngoài ra, việc kiểm kê hàng hóa thường xuyên còn giúp doanh nghiệp xem xét và đưa ra những quyết định trong sự điều chỉnh cần thiết dựa trên tình trạng hàng hóa (bị hư hỏng, cần thanh lý, lỗi thời,…).
Mã vạch là dạng công nghệ nhận dạng và thu thập dữ liệu tự động thông qua một dãy ký tự được ấn định trên sản phẩm, hàng hóa,…Với khả năng mã hóa tối ưu cùng công nghệ hiện đại có thể đa dạng các loại ký tự, hệ thống mã vạch đã và đang được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành nghề, cung cấp giải pháp quản lý tất cả các mặt hàng trong kho một cách hiệu quả.
Để việc quản lý hàng tồn kho bằng mã vạch được diễn ra trơn tru, trước hết bạn cần phân loại hàng hóa theo đặc điểm được quy định từ trước, sau đó sử dụng mã vạch ấn định vào từng nhóm sao cho dễ quản lý nhất. Việc đọc mã vạch diễn ra vô cùng dễ dàng, chỉ bằng cách quét mã qua thiết bị quét mã, hệ thống ngay lập tức hiển thị thông tin mặt hàng như vị trí kệ hàng, số lượng, tình trạng mặt hàng một cách chi tiết.
Việc sử dụng mã vạch còn giúp nhà quản lý có sự sắp xếp hàng hóa một cách chuyên nghiệp, tiết kiệm chi phí, giảm bớt thời gian và công sức cho doanh nghiệp so với quy trình quản lý thủ công truyền thống.
Thời đại công nghệ 4.0 ngày càng phát triển, việc bắt kịp và áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí, tăng tính hiệu quả trong hoạt động quản lý và tính cạnh tranh hơn. Các phần mềm quản lý hàng tồn kho ra đời đã cung cấp những giải pháp tối ưu, hữu hiệu trong việc kiểm soát số lượng, giá trị, tình trạng hàng tồn kho cũng như quá trình luân chuyển, sử dụng nguyên vật liệu trong xuất – nhập kho.
Trước khi các phần mềm quản lý hàng tồn kho hiện đại được biết đến rộng rãi, Excel là giải pháp quản lý được các doanh nghiệp sử dụng phổ biến với các ưu điểm sau:
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm kể trên, Excel vẫn còn những nhược điểm mà doanh nghiệp cần cân nhắc như:
Với những ưu và nhược điểm trên, Excel chỉ thích hợp với những doanh nghiệp nhỏ, cửa hàng nhỏ có ít số lượng hàng hóa và nghiệp vụ cần lưu trữ, xử lý. Vậy đâu là giải pháp tối ưu dành cho những doanh nghiệp lớn, nhà phân phối?
Là một trong những chức năng của phần mềm quản lý bán hàng, quản lý kho hàng đã giúp giải quyết nỗi lo âu của nhà quản lý thông qua những ưu điểm sau:
Song hành cùng thời đại công nghệ 4.0 phát triển, nhiều phần mềm quản lý kho của Việt Nam ra đời đã giúp tối ưu hóa hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp một cách hiệu quả mà bạn có thể tham khảo như: Bravo, SimERP, KiotViet, Sapo, Suno, SOF, Ecount,…
Lời kết: Quản lý hàng tồn kho là một quy trình nhiều công đoạn phức tạp và không hề dễ dàng để quản lý. Do đó, việc xây dựng một quy trình đúng đắn và phù hợp ngay từ lúc đầu sẽ giúp bạn dễ dàng kiểm soát và triển khai các hoạt động được thống nhất và hiệu quả hơn. Qua những chia sẻ trên, SimERP hy vọng bạn có thêm những hiểu biết về tầm quan trọng, tìm ra giải pháp quản lý kho phù hợp với tính chất, nhu cầu và mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp.