Chuyển đổi số ngành nông nghiệp: Thực trạng và cơ hội 2022

Chuyển đổi số đang là một trong những xu thế toàn cầu mà tính cấp thiết và tầm  quan trọng là vô cùng to lớn trong những năm trở lại đây. Là một quốc gia nông nghiệp với khu vực nông thôn chiếm tới 63% dân cư, 66% số hộ, 68% người làm việc; nông nghiệp chiếm tỷ trọng 13,96% trong GDP, chuyển đổi số ngành nông nghiệp sẽ là cơ hội để Việt Nam khắc phục những tồn tại như mô hình sản xuất nhỏ lẻ, kém phát triển cũng như thiếu liên kết chuỗi giá trị trong ngành nông nghiệp để từ đó có những định hướng phát triển bền vững hơn.

Thực trạng ngành nông nghiệp Việt Nam

Những khó khăn vẫn tồn tại

Đại dịch Covid 19 đã đem lại hàng loạt khó khăn cho nền nông nghiệp Việt Nam. Trong năm vừa qua, chúng ta phải đối mặt với việc bế tắc trong xuất khẩu nông sản khi các thị trường lớn như Mỹ, EU, Trung Quốc bị tác động lớn.

Bên cạnh những tác động của đại dịch, nền công nghiệp luôn phải đối mặt với những khó khăn thường trực, bao gồm cả những thách thức bên ngoài lẫn bên trong. Vốn dĩ, Việt Nam là một nước thường xuyên bị tác động bởi biến đổi khí hậu, thiên tai, khiến nền nông nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Những mối lo về việc nước biển dâng cao gây ngập lụt ở các đồng bằng, hạn hán ở miền Trung và Tây Nguyên hay các đợt rét đậm ở Bắc Trung Bộ sẽ vẫn luôn là những quan ngại thường trực với bà con nông dân.

Không những thế, năng suất lao động của nông dân Việt Nam đang thuộc nhóm thấp nhất châu Á. Dù những năm qua, sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản của Việt Nam đang có những dấu hiệu tích cực với tốc độ tăng năng suất lao động (NSLĐ) bình quân cao, với 5,2%/năm giai đoạn 2011-2018, cao hơn tốc độ tăng bình quân của ngành công nghiệp và xây dựng (3%/năm) và khu vực dịch vụ (3,1%/năm). Có thể khẳng định được nguyên nhân chính làm cho năng suất lao động của ngành nông nghiệp ở Việt Nam vẫn còn thấp chính là do quy mô sản xuất còn hạn chế, trình độ chuyên môn chưa cao, thể trạng người nông dân vẫn còn tương đối thấp và yếu,…

Bước chuyển mình tích cực của ngành nông nghiệp

Định hướng phát triển

Nhận thức được những thiếu sót và điểm yếu của nền nông nghiệp nước nhà, chính phủ đang vô cùng chú trọng vào việc áp dụng chuyển đổi số vào phát triển nông nghiệp và coi đó là một trong những mục tiêu trọng điểm.Vấn đề ấy được đề cập không chỉ như một xu thế ngắn hạn mà là một định hướng chiến lược xuyên suốt và lâu dài để có thể cải thiện chất lượng của ngành nông nghiệp Việt Nam.

Có rất nhiều giải pháp đã đề xuất áp dụng để giúp phát triển hơn nữa nền nông nghiệp ở Việt Nam. Bên cạnh các giải pháp mà ta đã thấy trong nhiều năm trở lại đây như đầu tư công nghệ chế biến, chú trọng thị trường nội địa,… Chuyển đổi có thể được được xem như là công cụ thiết yếu cho tương lai nông nghiệp Việt. Với những điều kiện thuận lợi sẵn có, việc khắc phục được những khó khăn cũng như tận dụng cơ hội để có được bước phát triển vượt bậc chính là mục tiêu lớn trong tương lai của nông nghiệp Việt Nam.

Những thành tựu cụ thể

Cụ thể, trong những năm gần đây, ngành nông nghiệp đã bắt đầu dành nhiều sự quan tâm nhiều hơn đến các giải pháp chuyển đổi số và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đồng thời nêu lên một số ứng dụng công nghệ đang được triển khai trong chuyển đổi số ngành nông nghiệp.

Trong trồng trọt

Ứng dụng Big Data vào các sản phẩm công nghệ số như phần mềm phân tích các dữ liệu về môi trường, loại cây và theo dõi quá trình cây lớn và phát triển… Điểm nổi bật là người tiêu dùng có thể truy xuất các thông số này theo thời gian để biết thêm thông tin về sản phẩm mình sử dụng.

Trong ngành chăn nuôi

Áp dụng công nghệ IOT, blockchain, công nghệ sinh học lên các trang trại chăn nuôi với quy mô lớn. Bên cạnh đó, việc đưa những mô hình quản lý hiện đại để thay cho sức người cũng giúp tăng hiệu quả cũng như tiết kiệm được rất nhiều nhân công và nguồn lực.  Trong đó, ngành chăn nuôi bò sữa ứng dụng công nghệ số nhiều nhất, với mô hình nổi bật là các trang trại hiện đại của Tập đoàn TH True Milk và Công ty Vinamilk.

Trong lâm nghiệp 

Tích hợp công nghệ DND mã mạch trong quản lý giống và lâm sản; xây dựng các phần mềm phát hiện sớm và cảnh báo cháy rừng từ ảnh vệ tinh, phần mềm giám sát độ phủ xanh cũng như theo dõi các quần thể sinh vật trong để kịp thời phát hiện và cảnh báo mất rừng, suy thoái rừng…

Trong ngành nuôi trồng và đánh bắt thủy sản

Một vài ví dụ tiêu biểu như sử dụng thiết bị dò cá bằng sóng siêu âm, máy đo dòng chảy; máy thả kéo thả lưới tự động, hệ thống định vị toàn cầu (GPS) giúp quản lý đội tàu khai thác hải sản xa bờ một cách tốt hơn.

Ngành nuôi trồng thủy sản 

Ứng dụng công nghệ sinh học chọn lọc, lai tạo các giống có năng suất cao, có khả năng kháng bệnh, chịu đựng tốt với môi trường, công nghệ biofloc, công nghệ nano, công nghệ nuôi lồng trên biển, công nghệ nuôi cá nước lạnh…

Công nghệ áp dụng

Công nghệ trí tuệ nhân tạo đã được sử dụng trong phân tích các dữ liệu về chất lượng sản phẩm; quản lý thức đầu vào cũng như đầu ra và các thông số cơ bản khác. Công nghệ tự động hóa đã được áp dụng khá rộng rãi ở nhiều khâu khác nhau trong chế biến thủy sản. Từ công đoạn phân loại, đóng gói, đưa vào dây chuyền sản xuất hàng loạt rồi dán nhãn… tất cả đều được ứng dụng chuyển đổi số ngành nông nghiệp.Từ đó, giúp giảm được đáng kể chi phí sản xuất, bảo đảm chất lượng sản phẩm thủy sản được tốt nhất.

Điều kiện để phát triển nông nghiệp thông minh

Chuyển đổi số là xu thế mới và cần những chính sách cũng như định hướng phát triển lâu dài và hiệu quả. Để chuyển đổi số ngành nông nghiệp, các chính sách được ban hành cần phù hợp với thực tiễn sản xuất, có tính thực tế cao. Từ đó, tạo cơ hội phát triển đồng bộ, toàn diện cho ngành nông nghiệp thông minh 4.0.

Tư duy của nông dân cũng là một yếu tố then chốt quyết định đến năng suất lao động. Với tư duy tốt kết hợp với các chương trình nâng cao hiểu biết cho người nông dân, họ sẽ có cơ hội để tiếp cận với các tiến bộ khoa học kĩ thuật cũng như có khả năng tự định hướng và phát triển bản thân. Tuy nhiên, quan trọng hơn cả là cần sự kết hợp của cả chính sách và trình độ dân trí để chuyển đổi số trở nên thành công trong nông nghiệp.

Từ thực tiễn có thể thấy những thành công của nông nghiệp gần đây phần nào đó có sự đóng góp đáng kể từ thành tựu khoa học công nghệ. Ứng dụng công nghiệp 4.0 cho chuyển đổi số ngành nông nghiệp là một giải pháp tổng thể góp phần nâng cao hiệu quả toàn ngành từ đó tạo đột phá trong phát triển nhanh, bền vững, hiệu quả.

Chính ngành nông nghiệp cũng đang dành nhiều sự quan tâm hơn đến các giải pháp chuyển đổi số và những ứng dụng khác nhau của nó. Qua đó, có thể thấy được rằng tiềm năng của chuyển đổi số ngành nông nghiệp tại Việt Nam là rất lớn và còn rất nhiều cơ hội phát triển phía trước. 

Làm sao để chuyển đổi số ngành nông nghiệp thành công?

Câu hỏi về làm thế nào để có thể ứng dụng những tiến bộ khoa học kĩ thuật trong thời đại chuyển đổi số vào ngành nông nghiệp hiệu quả nhất vẫn là một bài toán chưa có lời giải cụ thể. Chuyển đổi số ngành nông nghiệp là xu hướng toàn cầu và không ai có thể đi ngược lại được. Chính vì thế, với bất lợi vốn có về xuất phát điểm, chúng ta cần phải có những bước tăng trưởng nhảy vọt để có thể bắt kịp với thế giới. Tuy nhiên để có thể làm được điều đó, cần có sự đầu tư nhiều hơn đáng kể về công nghệ, phần mềm để có thể tăng hiệu quả quản lý, sản xuất trong tương lai.

Nhà nước

Nhà nước cũng dành những sự quan tâm nhất định cho công cuộc chuyển đổi số của quốc gia nói chung và của ngành nông nghiệp nói riêng. Chúng ta có chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước trong chuyển đổi số. Tuy nhiên, để có thể thực hiện được điều đó và hướng đến được mục đích cuối cùng là người dân, người tiêu dùng thì các chính sách phải được nhà nước quan tâm nhiều hơn nữa.

Người dân

Và như đã đề cập ở phần trước của bài viết, trình độ dân trí sẽ đóng một vai trò thiết yếu, quyết định đến sự thành công của công cuộc chuyển đổi số. Để có thể bảo đảm chuyển đổi số trong nông nghiệp thì cần đi ngay, đi nhanh và đi chính xác. Do đó, mọi cá nhân, cơ quan, ban ngành, đoàn thể, tổ chức cần phải theo dõi, nắm bắt và tiến hành chuyển đổi số. Mục tiêu chuyển đổi số là một mục tiêu lớn, không chỉ của Việt Nam mà còn là của cả thế giới.

Doanh nghiệp

Hơn thế nữa, những doanh nghiệp đã tích hợp chuyển đổi số thành công nên tích cực hợp tác, hỗ trợ, tạo cơ hội phát triển cho nhiều doanh nghiệp khác. Tích cực đổi mới, thay đổi và chung tay giúp đỡ, hướng dẫn lẫn nhau sẽ là tiền đề cho sự thành công trong tương lai.

Bên cạnh đó, các phần mềm quản lý cũng đang dần là xu hướng trong công cuộc chuyển đổi số hiện nay. Với các tính năng hiện đại như quản lý sản xuất, quản lý kho, thống kê và phân tích dữ liệu, điều hành kế hoạch sản xuất… các phần mềm quản trị sẽ là một giải pháp vô cùng hữu hiệu cho việc quản lý trong tương lai. Một số phần mềm nổi tiếng có thể kể đến như:

• Odoo: nổi bật với module quản lý kho hàng và quản lý sản xuất vô cùng hiệu quả.
• Bravo ERP: giúp quản lý hiệu quả về việc cung cấp các nguyên vật liệu hay kiểm soát tối đa tiến trình sản xuất.
• Kiu ERP: được tích hợp các tính năng kế toán như báo cáo hàng tồn kho, có sổ cái chung, quản lý lương nhân viên…
• IOT:  có khả năng ghi chép nhanh, lưu trữ  dung lượng lớn và khả năng phân tích số liệu tốt hơn.

Kết luận

Có thể khẳng định rằng, xu hướng của chuyển đổi số sẽ tiếp tục được đẩy mạnh và phát triển rất nhiều trong thời gian tới. Tiềm năng của công cuộc chuyển đổi số ngành nông nghiệp tại Việt Nam là rất lớn vì được sự được sự hậu thuẫn của nhà nước cũng như rất nhiều tổ chức khác nhau. Để có thể đi tắt, đón đầu và nhanh chóng bắt kịp với tốc độ phát triển của thế giới, không chỉ riêng ngành nông nghiệp mà tất cả lĩnh vực phải cùng nhận thức được tầm quan trọng của chuyển đổi số, từ đó hoạch định một kế hoạch phát triển phù hợp.